Jessen Petersen: Propozimi franko-gjerman de facto nënkupton njohjen e pavarësisë së Kosovës

Ish-kryeadministratori i Kosovës, Soiren Jessen Petersen, tha se BE dhe SHBA po kërkojnë një kompromis përmes të cilit asnjëra nga të dyja palët nuk do të marr çdo gjë, por do të ketë një marrëveshje. Në një bisedë me RTV21, Jessen Petersen tha se propozimi franko-gjerman de-facto nënkupton njohjen e pavarësisë e cila, sipas tij, do të kundërshtohet në Serbi. Jessen Peteresn tha se një marrëveshje në këtë bazë do të mund të hapte rrugën për anëtarësim në BE, të Kosovës dhe Serbisë, si dy shtete.
Në 15 vjetorin e shpalljes së pavarësisë së Kosovës, Jessen Petersen tha se  Kosova është një demokraci funksionale e ndërtuar nga pothuaj rrënojat e luftës.
Bisedën me ish-kryeadminsatratorin e Kosovës e zhvilloi, Arbër Vllahiu.
RTV21: Soren Jessen Peteresen, faleminderit shumë që ndatë kohën me mua sot.
Jessen-Petersen: Kënaqësi!
RTV21: Kosova po kremton 15 vjetorin e pavarësisë së saj. Ju ishit këtu në një kohë të rëndësishme të përgatitjeve për bisedimet për statusin e Kosovës. Kur e kujtoni atë kohë, a ishte Kosova e gatshme për pavarësi, atëbotë?
Jessen-Petersen: Po mendoj se Kosova ishte e gatshme për shpalljen e pavarësisë dhe kishte shumë për të bërë. Por kur e nisëm procesin e statusit ishte e ditur se Kosova vërtetë ishte e gatshme. Kur e lash Kosovën në fund të korrikut të vitit 2006 e lash sepse procesi i statusit po zhvillohej. Në mendjen time dhe të shumë njerëzve të tjerë nuk kishte dilema atëherë se cili do të ishte rezultati përfundimtar i procesit të statusit dhe natyrisht ishte pavarësia. Dhe siç e thoni, Kosova kremton 15 vjetorin dhe prandaj urime Kosovë!
RTV21: Jessen Petersen ju ishit shumë këmbëngulës për atë që thatë për pavarësinë e Kosovës. Por pse ishte e nevojshme që Kosova ta kishte një periudhë prej 3 vjet të pavarësisë së mbikëqyrur? A kishte mosbesim ndaj Kosovës dhe kosovarëve për këto tri vjet shtesë të mbikëqyrura?
Jessen-Petersen: Sikundër e dini procesi i statusit u zhvillua nga Martti Ahtisaari, i cili përgjatë gjithë procesit ishte në kontakt të ngushtë me të gjitha qeveritë e shteteve relevante. Kishte një sens se me qëllim që të merret vendimi, që të miratohej rekomandimi dhe vendimi, se Kosova duhet të jetë e pavarur, e kjo ndodhë në negociata ndërkombëtare dhe sigurisht se në negociata komplekse siç ishin këto, kishte nevojë për një lloj që quhet ‘aterrim të butë’, për kompromis dhe të gjithë ata që e mbështetën pavarësinë e Kosovës ishin të gatshëm të pranojnë dhe të pajtohen me një pavarësi të kushtëzuar për 3 vjet. Rëndësia që kishte dhe kjo është absolutisht e sigurt dhe e qartë se një pjesë e atyre 2-3 vjetëve, meqë kishte edhe kushtëzime të ndryshme, por ishte absolutisht e qartë se Kosova do të ishte e pavarur.
RTV21: Ju e ndihmuat ish-presidentin finlandez Martti Ahtisaari. Pastaj erdhi propozimi gjithëpërfshirës që u quajt Plani Ahtisaari. Nuk u pranua nga OKB-ja, nuk u pranua nga Serbia. Pse nuk u përmbyll procesi i shtetësisë së Kosovës plotësisht në atë kohë?
Jessen-Petersen: Kjo është një çështje shumë e madhe dhe mbetëm të befasuar atëkohë. Unë e kujtoj se kur nisëm të përqëndrohemi në atë që çoi në zhvillimin e procesit të statusit nga Ahtisaari të gjitha takimet tona në Grupin e Kontaktit dhe unë isha atje, Rusia si anëtare e Grupit të Kontaktit ishte së bashku gjatë gjithë kohës dhe u bë sikur pajtohej me marrëveshjen me të cilën po ecej përpara por kur erdhi koha dhe Ahtisaari rekomandoi pavarësinë atëherë Rusia vendosi dhe unë mendoj se erdhi si befasi, që të mos e miratonte. Atëherë Rusia mbajti atë qëndrim në Këshillin e Sigurimit të OKB-së dhe me mospajtimin me marrëveshjen apo me veton e Rusisë fatekqësisht, OKB-ja nuk mund ta miratonte. Por megjithatë pavarësia ishte pajtuar dhe mbi 100 vende sot e kanë pranuar këtë pavarësi që prej marrjes së vendimit. Shumë shtete menjëherë e kanë miratuar këtë rekomandim dhe unë jam i sigurt se ky process vazhdon edhe sot. Nëse kam të drejtë më shumë se 100 shtete e kanë pranuar pavarësinë.  Për fat të keq, si dikush që ka punuar në OKB, unë shpreh keqardhje se OKB-ja për shkak të kundërshtimit dhe vetos ruse nuk pati mundësi ta miratonte si të tillë.  Dhe kjo nënkupton ta miratonte dhe të ecte tutje me anëtarësimin e Kosovës në OKB. Por pjesa më e madhe e vendeve anëtare të OKB-së, afër dy të tretat e vendeve anëtare, mbështesin plotësisht pavarësinë e Kosovës.
RTV21: Pesëmbëdhjetë vjet pas Kosova është aty ku nisi: probleme me veriun, me shtetësinë e papërmbyllur dhe me një dialog të papërfunduar me Serbinë. Çka shkoi gabim?
Jessen-Petersen: Para së gjithash…fatkeqësisht po flas tani nga një distancë… Nuk e kam vizituar Kosovën prej më shumë se disa vjetësh, dikur rreth 6-7 vjet, por po mundohem të përcjellë zhvillimet përmes mediave. Dhe ju e dini si përfaqëuses i mediave jo gjithëherë mund të besohen, unë ju besoj juve, dhe ka shumë media që krijojnë konfuzitet dhe pak a shumë keqinformojnë. Atë që po them është e bazuar në përshtypjen time. Dhe përshtypja ime është: e para, se Kosova është një demokraci shumë e re, por është demokraci. Mendoj se shumë të arritura janë bërë përgjatë 15 vjetëve duke u nisur nga pothuaj rrënojat si një shtet i ri. Por, Kosova nga tjetra anë është përballur edhe me shumë pengesa. Të filloj me përpjekjet e vazhdueshme të Serbisë për të destabilizuar Kosovën. Kjo është e para. E dyta, për fat të keq për shkak të konfuzitetit rreth pranimit, fakti se janë ende 5 vende anëtare të BE-së qe nuk e kanë mbështetur pavarësinë, për këtë arsye BE-ja nuk ka qenë gjithnjë konsistente në qasjen e ndaj Serbisë. Gjithashtu dua të them se bashkësia ndërkombëtare, natyrisht sërish për shkak të mos mbështetjes nga disa vende anëtare, nuk ka qenë gjithnjë e bashkuar. Përshtypja ime është dhe po e theksoj prapë është përshtypja ime, se sot miqtë e Kosovës janë të bashkuar rreth rrugës përpara. Bashkimi Evropian, si një lider në këtë proces, pra BE-ja dhe SHBA-ja janë të bashkuara në rrugën përpara dhe së fundmi po punojnë në tandem rreth propozimit evropian për rrugën përpara, të mbështetura nga Franca dhe Gjermania. Duke parë 15 vjet të destabilizimit nga Serbia, një bashkësi ndërkombëtare e pabashkuar, jam i impresionuar se Kosova ka vazhduar të jetë e përkushtuar që të ecë përpara, ka bërë shumë hapa përpara. E kuptoj se qytetarët e Kosovës kanë humbur durimin dhe nuk e kuptojnë, por 15 vjet të pavarësisë është një kohë shumë e shkurtër, mirëpo në anën tjetër Kosova është demokraci por është demokraci e re.
RTV21: Nëse e kuptoj drejt ju thoni se BE-ja është e bashkuar, por janë ende 5 vende të BE-së që kundërshtojnë pavarësinë e Kosovës. A e pengon kjo përmbylljen e shtetësisë së Kosovës sot?
Jessen-Petersen: Jo…jo… Sepse ato 5 vende mund të mos e kenë njohur por nuk do ta bllokonin një vendim për pavarësinë e plotë që është bllokuar nga Rusia dhe disa nga miqtë e Rusisë dhe mbështetës të saj. Por pesëshja e BE-së nuk janë pengesa e njohjes përfundimtare nga OKB-ja. Nëse OKB-ja do të ecte drejt kësaj edhe pesëshja e BE-së do të pajtohej. Ato nuk po e pengojnë. Pengesa është nga ata që kanë bërë veto në Këshillin e Sigurimit dhe po e bëjnë këtë.
RTV21: E përmendet ptropizimin franko-gjerman. A mund t’ju pyes: pak ka njohuri për të. Si e shihni ju: a është ky një fillim i mirë që do të normalizonte marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, apo është një marrëveshje përfundimtare ndërmjet tyre?
Jessen-Petersen: Mendoj se ky do të mund të ishte një fillim i mirë që do të normalizonte marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. E dyta, nëse e lexoni në shumë mënyra do të mund të thoni se është de-facto njohje të pavarësisë, E di se do të kundërshtohej në Serbi. Dhe e treta, mendoj se një marrëveshje e tillë do të mund të hapte rrugën eventualisht për anëtarësim në BE. Kjo natyrisht do të merrte vite, por eventualisht do të hynin në BE si dy shtete. Dhe këtu është me rëndësi dhe prandaj kjo marrëveshje është e rëndësishme që Serbia të respektojë të gjitha kushtet, të respektojë marrëveshjen dhe unë besoj se do të ishte e rëndësishme që anëtarësimi i Kosovës dhe Serbisë në BE duhet të jetë e njëkohshme. Do të shqetësohesha nëse nuk është e njëkohshme, le të spekulojmë për pak, nëse Serbia do të donte të bashkohej me BE-në para Kosovës atëherë ekziston rreziku se Serbia mund të bëjë atë që ka bërë Greqia për shumë vjet me Maqedoninë duke e bllokuar rrugën përpara të Maqedonisë. Mendoj se marrëveshja do të ishte një bazë e mirë për normalizim të marrëdhënieve, njohje e statusit të Kosovës dhe të procesit të anëtarësimit eventual në BE i të dyja vendeve.
RTV21: Por, në Kosovë ka dilema rreth termeve de facto dhe de jure. Plani nuk e parasheh de jure njohjen e pavarësisë së Kosovës nga Serbia. A nuk është kjo një diçka që për kosovarët do të ishte problematike, sepse do të kishim një tjetër periudhë të dialogut ndërmjet Kosovës dhe Serbisë?
Jessen-Petersen: Tani po hyjmë në hollësitë e bisedimeve që janë zhvilluar për një kohë dhe unë gjithashtu mendoj për një kohë shumë të gjatë. Dhe unë e kuptoj se çka ndjejnë qytetarët e Kosovës për këtë dhe kanë humbur durimin. Unë e kuptoj plotësisht se skanë durim më. Fatkeqësisht, dhe tani do të tingëlloj si një diplomat megjithëse nuk jam më, por këto janë natyrisht çështje shumë komplekse. Ne po merremi me një situatë ku njëra nga dy palët në këto bisedime kundërshton fuqishëm çfarëdo përparimi për Kosovën. Negociatorët e BE-së dhe të SHBA-së dhe përshtypja ime është se po punojnë ngushtë dhe mirë së bashku, po kërkojnë një kompromis të pranueshëm ku asnjëra nga të dyja palët nuk do të marr çdo gjë, por të paktën do të ketë një marrëveshje.
RTV21: Atëherë cili do të jetë kompromisi për Kosovën?
Jessen-Petersen; Kompromisi do të jetë normalizimi i marrëdhënieve, pastaj njohja, nuk e di kur kur do të ndodh njohja nga Serbia por të paktën të statusit të saj dhe pastaj procesi i BE-së të ecë përpara më fuqishëm se sa ka qenë deri më tani.
RTV21: Z. Jessen Petersen, ka një presion të madh mbi Kosovën që ta themelojë një Asociacion të Komunave me Shumicë Serbe. Para së gjithash du t’ju pyes: a e kanë ngritur serbët e Kosovës ose Beogradi zyrtar, ndonjëherë, këtë çështje ta them në vitin 2005?
Jessen-Petersen: Jo. Jo. Sepse nuk ishim aq larg. Në fakt mendoj se në bisedat e mia me qeverinë serbë atëherë ishte ndryshe. Isha shumë i shqetësuar me ndikimin që trazirat në veri dhe aksionet e fuqishme dhe ndonjëherë fanatike të ndërmarra nga serbët e Kosovës në veri, ishta i shqetësuar se mund të kishin ndikim tek shumë serbë të Koosvës që jetonin në pjesën lindore dhe jugore të Kosovës dhe me duhet të theksoj se dëshira e tyre ishte që të jetojnë një jetë paqesore, të qetë dhe normale në Kosovë. Por politika serbe në veri dhe kjo ka vazhduar deri sot, ata i kanë marr serbët e Kosovës peng për politikat e tyre serbe. Vazhdojë të kem shqetësime se çfarë ndikime kanë mbi të gjithë serbët e Kosovës që jetojnë dhe provojnë të jetojnë një jetë paqesore në Kosovë.
RTV21: A është Asociacioni një lloj kompromisi i Kosovës në këtë propozim gjermano-francez?
Jessen-Petersen. Sërish, unë nuk jam i përfshirë në këtë gjë. Atë që e di është nga të lexuarit. Një nga mësimet nga vendi im në Danimarkë, ne kemi pasur që prej Luftës së Dytë Botërore gjermanë që jetojnë në pjesën jugore të Danimarkës dhe danezë që jetojnë në pjesën veriore të Gjermanisë, një numër i vogël i tyre. Por me qëllim që të sigurohemi se të dyja palët janë njohur me ligj, kishte një marrëveshje për një lloj autonomie të lartë në rajone të caktuara. Kjo ka funksionuar shumë mirë dhe jetojnë shumë mirë. Mendoj se duhet parë përpara se si, pavarësisht nga pikëpamjet e çfarëdo llojshme poliitke, kundërshtimet që këto grupe të njerëzve mund të kenë, të gjendet rruga ku të drejtat, në këtë rast të risisë, janë të njohura pa bërë kompromis për pavarësinë dhe sovranitetin e Kosovës.
RTV21: Por ka dy qëndrime të papajtueshme për statusin e Asociacionit. Njëra është e Kosovës që nuk do ta shoh asociacionin njëetnik dhe tjetra e Serbisë që do asociacion me fuqi ekzekutive. A po shohim diçka që mund të arrihet në dialog në këtë çështje? A mund të jetë Asociacioni një autonomi tjetër për serbët e Kosovës?
Jessen-Petersen: Më duhet të jem i kujdesshëm tani. Sepse kjo sot mund të jetë një prej çështjeve më komplekse. Dhe unë  e di se sa shumë bisedime janë zhvilluar dhe sa shumë përpjekje janë bërë nga BE-ja, SHBA-ja, Gjermania dhe Franca nga pala e BE-së , që tashmë janë në vijën e parë, përpjekje për gjetjen e zgjidhjes. Nuk mendoj se kjo është zgjidhje që duhet dhe mundet në çfarëdo mënyre të vë në kompromis sovranitetin dhe pavarësinë e Kosovës. Mendoj se duhet shumë kujdes kur përdoret fjala ekzekutive. Nuk po flasim për asgjë që është ekzekutive.
RTV21: Më lejoni t’ju pyes; Para se ta linit Kosovën në vitin 2006 me patët thënë: Kosova do të bëhet e pavarur. Por pesë vjet pas pavarësisë do të jenë vitet më të vështira. Tani janë 15 vjet nga shpallja e pavarësisë. I quani të vështira të gjithë këto vite?
Jessen-Petersen: Para së gjithash, gjatë dy viteve të mia në Kosovë unë asnjehërë nuk thash pavarësi. Fatkeqësisht nuk isha i mandatuar që ta përdor atë fjalë dhe isha shumë i kujdesshëm që ta pëdor fjalën dhe nuk e përdora kurrë. Kur e lash Kosovën e kam ditur se Kosova do të bëhet e pavarur. E dija sepse isha në Kosovë për dy vjet, duke punuar në Kosovë dhe në rajon, kisha shumë kontakte me shumë njerëz. Nuk kishte dilema dhe nuk mund të ishte ndryshe. Dhe kjo ishte rruga e Ahtisaarit dhe ishte vetëm një rrugë e ajo ishte pavarësia. Natyrisht se të gjithë ne e dinim se do të jetë vështirë. Ne të gjithë e dinim se Serbia asnjëherë nuk do ta pranojë këtë vendim dhe se Serbia do të jetë në pozitë që vazhdimisht të provojë ta destabilizojë Kosovën. Ne e kemi parë këtë dhe ajo po vazhdon. Ne gjithashtu e dijmë se duke qenë një demokraci shumë e re, pa një përvojë të 10 ose 100 vjetëve, duke u nisur nga lufta pothuaj nga asgjë, megjithëse përgatitjet ishin bërë edhe nga autoritetet e Kosovës, nga UNMIK dhe miqtë, ishte një shtet i ri i pavarur. Dhe ne e dinim se bashkësia ndërkombëtare nuk ishte në pajtim të plotë për rezultatin, sepse kishte kundërshtarë që nuk do të ndalen duke e kundërshtuar këtë vendim. Duke i parë të gjitha këto gjëra ne e dinim se mund të jetë e vështirë. Dhe prandaj është arsyeja pse ju në Kosovë jeni bërë gati të festoni 15 vjet. Mendoj se Kosova mund të jetë krenare për mënyrën se si ka arritur ta menaxhojë këtë situatë shumë të vështirë, mënyrën se si e ka menaxhuar respektin për demokraci. Është e jashtëzakonshme se si Kosova pavarësisht të gjitha përpjekjeve për ta minuar atë ka mbetur e qetë dhe e përkushtuar për të ecur përpara me të gjitha presionet.
RTV21: Dhe më lejoni: pra duhet të jemi optimist se pas 15 vjet të shpalljes së pavarësisë së Kosovës, përfundimisht Kosova dhe Serbia do të arrijnë një marrëveshje drejt BE-së?
Jessen-Petersen: Jami sigurt se Kosova dhe miqtë e Kosovës dhe të tjerët do të gjejnë mënyrën për të ecur përpara./21Media