Intervistë ekskluzive për RTV21 “GJENOCIDI NË VENDLINDJEN TIME: I FAJSOJ USHTARËT RUSË, JO VETËM PUTININ”
Gazetarja ukrainase Delfina Ertanowska* ka realizuar për portalin RTV21 një intervistë me Lena Sukhodolska – 35 vjeçe, 18 nga të cilat i ka kaluar duke jetuar në Kiev, të tjerat në Mariupol. Eksperte e resurseve humane në kompani private, ish gazetare. Nga javët e fundit jeton në Rzeszow, Poloni.
Kur ushtria ruse granatoi shtëpinë ku unë u rrita, babai im ishte në banjë dhe nuk u lëndua. Ai nuk besoi deri në fund se kjo ishte e mundur dhe priti një rast ekstrem të largohej nga shtëpia e tij. Dhe ky rast ka ardhur. Ajri i ngrirë hyri në banesë së bashku me copëza, duke mos i lënë atij alternativë.
Para 24 shkurtit, askush nuk besonte realisht për një konflikt në shkallë të gjerë. Ekspertët konkurruan në krijimin e skenarëve alternativë të konfliktit, shumica e të cilëve ishin bast për nxitjen e tensioneve midis kufirit ukrainas dhe “republikave të vetëshpallura” të Donjetskut e Luhanskut. Çfarë besonin banorët e Ukrainës lindore?
Për 8 vjet, Mariupoli u mësua me tingujt e të shtënave armësh që u dëgjuan 20 km larg kufirit me territoret e pushtuara përkohësisht nga Rusia – e ashtuquajtura Republika Popullore e Donetskut. Në vitin 2014, tanket ruse po futeshin tashmë në qytet dhe varnin flamujt e tyre qesharakë. Mirëpo, ashtu siç u futën, u larguan. Dihet se qyteti u nga oligarkët ukrainas, pasi kishin rënë dakord me banditët rusë.
Më 16 shkurt, Rinat Akhmetov, një biznesmen, themelues dhe aksioner i kompanisë SCM, vizitoi Mariupolin.
“Këtë vit ne po investojmë një miliard dollarë në prodhim të ri. Do të ndërtojmë një universitet. Do të bëjmë gjithçka që Mariupol të zhvillohet dhe banorët e Mariupolit të kenë një punë të mirë, një pagë të mirë dhe një jetë të lumtur për njerëzit,” tha ai.
Më 20 shkurt situata po nxehej dhe rreziku i luftës ishte shumë i madh. I telefonova babait në ankth, duke i kërkuar të largohej nga qyteti. Babai kërkoi të qetësohesha dhe më siguroi se lufta është e pamundur në botën moderne, dhe Putini po bën bllof, dhe Mariupol do të jetë qyteti më i mirë i Ukrainës. Kështu tha Rinat Akhmetov. Edhe Vadim Boychenko (kryetari i bashkisë) tha. Sa gabim ishte.
Duke parë fotot e marra nga dronët dhe të dërguara në kanalin NEXTA të Ukrainës, mund të shohim shkallën e shkatërrimit. Sot Mariupoli është kthyer në një kazan të rrethuar, gjenocid kryhet nga njerëz që festojnë kujtimin e Leningradit – sot në rolin e torturuesve. A jeni ju personi më i informuar, cila është situata brenda qytetit?
Më 2 mars humbën internetin, komunikimet celulare, energjinë elektrike, gazin dhe ujin. Pushtuesit e rrethuan. Lajmi i vetëm erdhi nga Forcat e Armatosura të Ukrainës – regjimenti Azov, i cili mban mbrojtjen e qytetit.
Sot qyteti im është zhdukur. Pjesa më e madhe e tij është shkatërruar gjatë këtyre ditëve. Ky është i vetmi qytet që pengon trupat ruse të vendosin një korridor tokësor për në Republikën Autonome të Krimesë të pushtuar përkohësisht në 2014. Ndjehet sikur Rusia është e zemëruar që nuk ka mundur ta marrë këtë qytet për 8 vjet. Dhe kështu ata vendosën ta shkatërrojnë atë tërësisht.
Në 2 javë, 2500 civilë vdiqën atje. Por këto janë shifra të përafërta. Është e tmerrshme të imagjinohet se sa prej tyre nuk janë gjetur ende nën rrënoja, sa prej tyre shtrihen në rrugë, sa prej tyre janë varrosur nga fqinjët dhe sa të vdekur janë në varreza masive… Të afërmit e dikujt – pa emra, pa arkivole, mu në tokë.
Çdo ditë ushtarët rusë e shkatërrojnë atë në mënyrë sistematike. Ata hedhin bomba ajrore 500 kg konkretisht në spitale, maternitete, zona të banuara.
Dhe babai juaj, të afërmit, si janë ata, si ndihen?
Më 7 mars më telefonoi babai. Ai është kapiten i anijeve tregtare. Ai ka parë gjithë botën dhe shumë në jetën e tij. Por kurrë diçka si kjo.
“Telefoni është pothuajse bosh. Është i vetmi vend ku ka një lidhje celulare. Qyteti është shkatërruar, është rrezik kudo. Kufomat shtrihen në rrugë. Ne (me tezen time dhe familjen e saj) qëndrojmë në bodrum. Është shumë ftohtë brenda (+8 C). Ne kemi disa furnizime ushqimore, por për të gatuar, kërkojmë dru zjarri dhe ndezim zjarrin në oborr. Uji i pijshëm është një problem i madh – marrim pak duke qëndruar në radhë”, – tha Leonid Kuznetsov 68 vjeç me një zë që shpërtheu në të qara.
Vakuumi i plotë i informacionit është një nga sfidat më të tmerrshme për këta njerëz. Ulur në bodrum ditë pas dite, duke mos ditur se çfarë po ndodhë, duke dëgjuar shpërthime dhe njerëz që bërtasin.
Babai më pyeti për të fundit. “Njerëzit tanë janë duke frontin linjën,” thashë. “Kjo është shumë mirë,” erdhi përgjigja.
Një biznesmen nga Mariupoli, themeluesi i dyqaneve të materialeve të ndërtimit “Kaskad”, Olexander Sopin, pak para luftës, shkoi me pushime për ski në Finlandë. Një ditë para kthimit të tij në shtëpi, filloi bllokada dhe bombardimi i Mariupolit.
“Nuk do ta kisha menduar kurrë se një kompani që kam ndërtuar për 30 vjet, duke punësuar rreth 700 njerëz, do të shndërrohej në hi në 3 ditë të një pushtimi rus,” tha ai me telefon nga Helsinki. Një nga punonjësit arriti të kontaktojë me të.
“Në zonën e monumentit të Avionit u shkatërrua një ndërtesë e tërë banimi. Shtëpia ka rënë. Nën një grumbull gurësh dhe mbeturinash është një bodrum në të cilin rreth 200 civilë janë bllokuar për 3 ditë. Nuk mund të pastrojmë rrënojat dhe të çlirojmë njerëzit me pajisje për shkak të granatimeve të vazhdueshme. A janë gjallë këta njerëz, nuk e di”, tha ai me një dridhje në zë.
Sulmet ajrore, breshëri, artileria nuk qetësohen as ditën as natën. Mbi 100 bomba ajrore u hodhën në Mariupol në 2 javë. Të gjitha ndërtesat janë të zeza, xhamat janë thyer, dyqanet janë plaçkitur. Njerëzit pa çasje në ushqim dhe ujë të pijshëm detyrohen të plaçkitin.
Pavarësisht bisedimeve, Rusia nuk ka vënë në dispozicion korridoret humanitare, madje çdo përpjekje për t’u larguar nga qyteti sulmohet rregullisht, me raporte për ekzekutime në mes të rrugëve. Si ndihet babai juaj në gjithë këtë?
Më 14 mars, babi ra sërish në kontakt. “Ne jemi si të pastrehët, flemë në bodrume me 10 xhupa dhe xhaketa, ulur në karrige. Marrim ujë, gatuajmë ushqim në oborr nën zhurmën e shpërthimeve. Njerëzit janë në një gjendje mendore të rëndë. Ne duam të ikim, por nuk e dimë ku dhe si. Ne nuk besojmë në korridorin humanitar, nuk u besojmë rusëve – ata mund të na vrasin të gjithëve në një shfaqje, “tha ai.
Dëshpërimi që tingëllonte në zërin e babait tim të papërkulur më bën trupin të dridhet. Një burrë që nuk do të largohej kurrë nga vendlindja e tij dëshiron të largohet. Rusët e quajnë çlirim, bota e quan gjenocid.
Unë jam i bindur se çdo pilot i aviacionit, çdo ushtar i ushtrisë ruse, që kryen urdhra kriminalë, është fajtor për këtë. Ata do të gjykohen ose këtu, ose në Hagë, ose ku njerëzit nuk kanë më asnjë pushtet.
Po, babai është në kontakt. Ai thotë se në qytet ka përleshje në rrugë. Sipas thashethemeve, gjysma e qytetit kontrollohet nga trupat ruse. Ata bombardojnë çdo 10 minuta. Filluan granatimet nga deti. Njerëzit, si qirinjtë, digjen në bodrume. Është shumë ftohtë, ata flenë të veshur. Nuk janë larë për 3 javë. Furnizimet ushqimore po mbarojnë. Familja ime ka porcione të kufizuara, hanë pak në mëngjes dhe në mbrëmje. Duke mos ditur se sa do të zgjasë kjo, ju duhet ta zgjasni ushqimin sa më shumë që të jetë e mundur. Dyqane, farmaci, asgjë nuk funksionon. Paratë janë të kota. Nuk ka benzinë në qytet. Është shumë e rrezikshme të largohesh. Të gjithë ekzaminohen në postblloqe, pushtuesit i detyrojnë burrat të zhvishen – ata kërkojnë tatuazhe ushtarake, – ata gjurmojnë luftëtarët e regjimentit Azov. Sipas thashethemeve, makina që po shkonte për në Berdyansk u qëllua një ditë më parë, e gjithë familja u vra.
Sot ju jeni duke jetuar fatin e një refugjati lufte, JU, shumë yje të botës mediatike, si Ruslana, sporti dhe biznesi, po bëjnë thirrje për ndihmë për ndalimin e këtij gjenocidi. Ne po apelojmë – diasporën ukrainase, njerëz të tjerë nga vende të ndryshme të botës. Vetë presidenti Zelensky, i cili në një nga fjalimet e tij tha se kishte hasur në një mur midis luftës së vërtetë për vlerat demokratike dhe botës së ftohtë të politikës së disa vendeve perëndimore dhe korporatave të mëdha. Më thuaj, a beson vërtet në lëvizjet më të forta të liderëve evropianë?
I jam pafundësisht mirënjohës Polonisë dhe gjithë popullit polak për pritjen e ngrohtë dhe miqësore të ukrainasve. Në ditët e para që qaja, njerëzit janë pafundësisht të sjellshëm dhe plot simpati të sinqertë. Pronarja e banesës, Pani Magda, nuk ka dashur të marrë qira, ka sjellë ushqim nga vetja. Komshiu që na takoi, piqte petulla për ne, vetëm nga zemra. Unë besoj në fuqinë e njerëzve. Unë besoj se mundësitë njerëzore janë të pafundme, sidomos kur veprojmë së bashku. Unë besoj në popullin ukrainas, në ushtrinë ukrainase dhe kurrë nuk e kam menduar se do ta them këtë, por besoj në presidentin tonë. Por nuk besoj se politikanët perëndimorë interesohen vërtet për vendin tim. Të gjithë ata mbrojnë interesat e tyre. Dikush ka zgjedhje shumë shpejt dhe nuk duhet të bëjë lëvizje të papritura. Për këtë arsye, qielli ende nuk është mbyllur mbi Ukrainë dhe qytete të tëra po vdesin. Në veçanti Mariupol. Do të doja t’u them këtyre politikanëve se kjo kambanë nuk bie për Mariupolin, por bie për secilin prej jush. Unë nuk mendoj se Putini do të qetësohet kur të humbasë luftën me Ukrainën, kjo vetëm do ta zemërojë atë edhe më shumë. Dhe ne do të fitojmë patjetër, nuk kam asnjë dyshim. Por çmimi i një lirie të tillë është shumë i lartë. / 21Media
*Delfina Ertanowska – Master në Gazetari, Mediat dhe Komunikimi, për më shumë se 5 vjet shkencëtare në fushën e luftimit hibrid, propagandës mediatike dhe dezinformimit.