Çfarë ndodh me fëmijët kur prishet një martesë, tregon psikologia

 
Ndërsa martesa shpërbëhet, disa prindër e gjejnë vetën duke bërë pyetje si: “A duhet të qëndrojmë së bashku për fëmijët?”. Disa të tjerë mendojnë se divorci është alternativa e tyre e vetme. Pasi përballen me shumë shqetësime rreth të ardhmes së tyre dhe me pasiguri të shumta rreth kujdestarisë ata më së shumti shqetësohen se si fëmijët do ta përballojnë divorcin.

Psikologia Arjeta Markaj për rtv21.tv ka shpjeguar se prindërit duhet të jenë vigjilentë ndaj shenjave të shqetësimit tek fëmijët e tyre.

Sipas saj, fëmijët e vegjël mund të reagojnë ndaj divorcit duke u bërë më agresiv dhe jo bashkëpunues ose duke u tërhequr dhe mbyllur në vetëvete, ndërsa fëmijët më të rritur mund të ndjejnë trishtim dhe humbje të thellë.
Psikologia Markaj për rtv21.tv  ka shpjeguar se fëmijët me prindër të divorcuar mund të kenë probleme në marrëdhëniet e tyre sociale me të tjerët dhe mund të përjetojnë probleme me vetëvlerësimin e tyre, ankth dhe depresion.

“Ata mund të pësojnë rënie në mësime duke neglizhuar shkollën dhe detyrat, ku mund të pasojnë edhe problemet e sjelljes. Fëmijët me prindër të divorcuar mund të kenë probleme në marrëdhëniet e tyre sociale me të tjerët dhe mund të përjetojnë probleme me vetëvlerësimin e tyre, ankth dhe depresion. Në disa situata, fëmija mund të refuzojë kontaktin me njërin prind. Kjo mund të ndodhë pa ndonjë arsye të dukshme ose me inkurajimin e prindit tjetër, dhe kjo mund të jetë e dëmshme dhe e dhimbshme për fëmijën dhe prindin e refuzuar”, ka thënë Markaj për rtv21.tv.
Psikologia ka shpjeguar se divorci krijon trazira emocionale për të gjithë familjen, por për fëmijët situata mund të jetë mjaft e frikshme, konfuze dhe frustruese.
Sipas psikologes, fëmijët më të vegjël shpesh përpiqen të kuptojnë pse duhet të jetojnë mes dy shtëpive. “Ata mund të shqetësohen se divorci është faji i tyre dhe mund të kenë frikë se janë sjellë keq ose mund të supozojnë se kanë bërë diçka të gabuar”.
Psikologia Markaj ka thënë se adoleshentët mund të ndjejnë zemërim dhe frustrim nga ndryshimet që shkakton divorci.
“Ata mund të fajësojnë njërin prind për prishjen e martesës ose mund të indinjojnë të dy prindërit për trazirat në familje. Sigurisht, çdo situatë është unike. Në rrethana ekstreme, një fëmijë mund të ndihet i lehtësuar nga ndarja – nëse një divorc do të thotë më pak debate dhe më pak stres”, ka shpjeguar psikologia.
Psikologia për rtv21.tv tutje ka shpjeguar se divorci mund të rrisë rrezikun për probleme të shëndetit mendor tek fëmijët dhe adoleshentët. “Pavarësisht nga mosha, gjinia dhe kultura, fëmijët e prindërve të divorcuar përjetojnë probleme psikologjike dhe emocionale”.

Psikologia ka shtuar se fëmijët nga familjet e divorcuara mund të përjetojnë probleme të tilla si çrregullime të sjelljes, delikuencë dhe sjellje impulsive në krahasim me fëmijët nga familjet me dy prindër. “Përveç rritjes së problemeve të sjelljes, fëmijët gjithashtu mund të shkaktojnë konflikt me bashkëmoshatarët pas një divorci”, potencoi ajo.
Tutje ajo ka thënë se studimet kanë treguar gjithashtu se shkalla e depresionit dhe ankthit është më e lartë tek fëmijët nga prindër të divorcuar.
Sipas psikologes, fëmijët nga familjet e divorcuara jo gjithmonë performojnë mirë edhe nga ana akademike, adoleshentët kanë më shumë gjasa të përfshihen në sjellje të rrezikshme, të tilla si përdorimi i substancave dhe aktiviteti i hershëm seksual.
Divorci zakonisht nënkupton që fëmijët humbasin kontaktin e përditshëm me njërin prind – më shpesh baballarët.

Psikologia ka thënë se zvogëlimi i kontaktit ndikon në lidhjen prind-fëmijë dhe sipas hulumtimeve studiuesit kanë gjetur se shumë fëmijë ndihen më pak të afërt me baballarët e tyre pas divorcit. “Divorci ndikon gjithashtu në marrëdhëniet e një fëmije me prindin kujdestar – më shpesh nënat. Kujdestarët kryesorë shpesh raportojnë nivele më të larta të stresit të lidhura me prindërimin e vetëm”, ka shpjeguar psikologia Arjeta Markaj në një intervistë për rtv21.tv.
Sipas psikologes, për disa fëmijë, ndarja e prindërve nuk është pjesa më e vështirë. “Në vend të kësaj, janë disa stresorë tjerë që e bëjnë divorcin më të vështirë” shtoi ajo.
Ndryshimi i shkollës, zhvendosja në një shtëpi të re dhe të jetuarit me një prind të vetëm janë disa nga stresorët shtesë që e bëjnë të vështirë divorcin, ka shpjeguar psikologia Arjeta Markaj.
“Vështirësitë financiare janë gjithashtu të zakonshme pas divorcit. Shumë familje duhet të zhvendosen në shtëpi më të vogla ose të ndryshojnë lagje dhe shpesh kanë më pak burime materiale”, ka thënë tutje psikologia.
Psikologia Markaj për portalin rtv21.tv ka shpjeguar se si ndikon divorci tek fëmijët sipas moshës së tyre.
Parashkollor (3–5)
“Midis moshës 3 dhe 5 vjeç, fëmijët zhvillojnë një kuptim më të madh të abstraktit. Ata bëjnë shumë pyetje dhe kuptojnë se si përshtaten me botën përreth tyre. Nëse prindërit po grinden, fëmijët e kësaj moshe mund të ndiejnë se bota e tyre po tronditet në mënyra të frikshme. Ndjenja se diçka nuk është në rregull me prindërit e tyre mund ta bëjë fëmijën tuaj të reagojë me të qara, frikë dhe mund të kërkojnë të ktheheni “siç keni qenë”. Fëmijët parashkollor gjithashtu mund të mendojnë se gjërat po ndodhin për fajin e tyre, mund të kenë probleme me gjumin ose duan më shumë kontroll. Trauma e ngjarjeve gjatë divorcit mund të lërë kujtime të qëndrueshme dhe emocione konfuze”, tha ajo. 
Mosha e shkollës fillore (6-12)
“Kjo është mosha më e vështirë për fëmijët që të përballen me ndarjen ose divorcin e prindërve të tyre. Kjo sepse ata janë mjaft të rritur për të kujtuar kohët e mira (ose ndjenjat e mira) nga koha kur ishit një familje e bashkuar. Ata janë gjithashtu mjaft të pjekur për të kuptuar ndjenjat më komplekse rreth konfliktit dhe fajit.
Ju mund të dëgjoni pyetje si: Nëse më do, pse nuk mund të qëndroni bashkë? A është kjo sepse nuk bëj gjithmonë atë që më thonë? Të gjitha këto pyetje sillen rreth vetë fëmijës dhe ata po pyesin për rolin e tyre në divorc. Këto ndjenja mund të çojnë në ankth tek fëmija juaj – afatshkurtër ose afatgjatë. Fëmija juaj mund të bëhet i tërhequr, jo komunikues dhe i shqetësuar. Përndryshe, ata mund të shpërthejnë me zemërim ndaj jush ose prindit tjetër. Mund të dëgjoni fraza si p.sh: “Unë dua të jetoj me babin!” ose ‘Mami më lë të luaj playstation!’”, shpjegoi Markaj për rtv21.tv
Adoleshentët
“Në kohën kur fëmijët tuaj janë adoleshentë, ata kanë më shumë gjasa të kuptojnë ndjenjat themelore që çojnë në divorc ose ndarje. Në fakt, nëse jeta në shtëpi është në trazira, ata madje mund ta shohin ndarjen përfundimtare si një lehtësim dhe të fitojnë një ndjenjë zgjidhjeje. Ata gjithashtu kanë më pak gjasa të ndihen sikur janë fajtorë për divorcin ose se bashkimi me çdo kusht është më i miri. Adoleshentët ndryshe nga fëmijët e moshës fillore, nuk fajsojnë vetën sepse bota e tyre zakonisht sillet rreth jetës së tyre jashtë shtëpisë. Pra, ata nuk e vënë në dyshim dashurinë e prindërve për ta aq sa duan të vazhdojnë jetën e tyre. Ata mund të shqetësohen se si divorci do të ndikojë në situatën e tyre sociale (p.sh., nëse do t’u duhet të largohen nga miqtë e tyre) dhe mund të idealizojnë të kaluarën”, theksoi ajo.
Psikologia Arjeta Markaj për rtv21.tv ka shpjeguar tutje se si duhet t’u tregohet fëmijëve kur merret vendimi për t’u divorcuar.
“Është e vështirë të flasësh me fëmijët për një divorc. Por prindërit duhet ta kenë të qartë që divorci nuk duhet të mbahet sekret dhe të mos presin deri në momentin e fundit për tu treguar atyre. Prindërit, të dy së bashku duhet të bisedojnë me fëmijën dhe tu spjegojnë situatën, ata duhet të flasin me thjeshtësi dhe drejtpërdrejtë dhe të mos ndajnë më shumë informacion sesa kërkojnë fëmijët. Jini të sinqertë, por mbani parasysh edhe moshat e fëmijëve tuaj kur të vendosni t’u tregoni atyre. Fëmijët më të vegjël do të kenë nevojë për më pak detaje. Fëmijët më të rritur mund të kërkojnë më shumë informacion. Prindërit duhet tu tregojnë fëmijëve se divorci nuk është faji i tyre dhe se kjo situatë është e trishtueshme për të gjithë. Ata duhet të sigurojnë fëmijën e tyre se i duan dhe do të vazhdojnë t’i duan dhe të kujdesen për ta edhe pse nuk do të jetojnë në të njejtën shtëpi. Prindërit nuk duhet të diskutojnë gabimet e tyre, problemet dhe konfliktet që kanë pasur mes vete si çift. Fëmijët do të ndihen të lehtësuar nëse e dinë se nëna dhe babai i tyre do të jenë ende prindërit e tyre dhe do të mbeten të përfshirë me ta edhe pse martesa po përfundon dhe prindërit nuk do të jetojnë së bashku”, ka shpjeguar psikologia.
 Çka duhet të dinë fëmijët për ndarjen e prindërve dhe çka jo?
“Në shumicën e rasteve, mënyra më e mirë për të diskutuar një divorc me fëmijët është të keni një bisedë të qetë dhe mbështetëse me të gjithë familjen e pranishme. Edhe pse disa rrethana të caktuara mund të kërkojnë ndryshe, shumica e familjeve do të kuptojnë se qasja më e mirë është të kesh një diskutim ulur ku prindërit mund të bisedojnë me fëmijët së bashku. Sidomos në fillim të ndarjes ose divorcit tuaj, mendoni me kujdes se si informacione të caktuara do të ndikojnë tek ata. Jini të vetëdijshëm për moshën. Në përgjithësi, fëmijët më të vegjël kanë nevojë për më pak detaje dhe do të bëjnë më mirë me një shpjegim të thjeshtë, ndërsa fëmijët më të mëdhenj mund të kenë nevojë për më shumë informacion. Ndani informacionin logjistik. Tregojuni fëmijëve për ndryshimet e  jetesës, shkollës ose aktiviteteve, por mos i mbingarkoni me detaje. Pavarësisht se sa shumë apo sa pak vendosni t’u tregoni fëmijëve tuaj, mbani mend se informacioni duhet të jetë gjithmonë i vërtetë”, ka shpjeguar psikologia.
Disa mënyra për të ndihmuar fëmijët të kalojnë më lehtë pasojat e divorcit?
“Pasi të kenë finalizuar planet, prindërit duhet të flasin hapur se si do të ndryshojnë kushtet e jetesës. Jini të qartë se me kë dhe ku do të jetojnë fëmijët tuaj. Ata kanë të drejtë të dinë vendimet që po merren në emër të tyre. Mos harroni se planet mund të ndryshojnë ndërsa rriten. Diskutoni mënyrën e jetesës me fëmijët dhe jini të gatshëm të respektoni ndjenjat e tyre rreth vendit ku duan të jetojnë. Mbani rutinat sa më normale të jetë e mundur. 
Nëse keni më shumë se një fëmijë, kaloni kohë cilësore vetëm me secilin fëmijë.
Mos flisni negativisht për prindin tjetër me fëmijët tuaj, familjen ose miqtë tuaj. Nëse jeni duke luftuar me ndjenjat dhe emocionet tuaja, gjeni një mik ose këshillues profesionist për të biseduar.
Fëmijët mund të ndihen sikur janë vetëm në këtë situatë. Nëse është e mundur, tregoni shembuj të familjeve të tjera me “dy shtëpi” në mënyrë që fëmija juaj të kuptojë se nuk është i vetmi, prindërit e të cilit jetojnë të ndarë. Jini të sjellshëm kur fëmijët tuaj merren nga prindi tjeter dhe lejoni fëmijën tuaj të flasë me prindin tjetër sa herë që ka nevojë. Mundohuni të tregoni interes për kohën që ata kalojnë me prindin tjetër. Mos sugjeroni me fjalë ose veprime se fëmija juaj ka bërë diçka të gabuar nëse i pëlqen koha larg jush.
Respektoni kufijtë e arsyeshëm të vendosur nga prindi tjetër. Diskutoni rregullat dhe disiplinën me prindin tjetër në mënyrë që të jeni sa më konsistent.
Komunikoni drejtpërdrejt me prindin tjetër dhe mos prisni që fëmijët të veprojnë si lajmëtarë. Ata nuk duhet të pritet t’ju japin informacion për aktivitetet, miqtë ose të ardhurat e prindit tjetër.
Fëmijët tuaj mund të ndihen sikur marrëdhënia e tyre me familjen e gjerë, si hallat dhe xhaxhallarët, po ndryshon gjithashtu. Njihni këto ndjenja dhe jepni shumë mundësi për të mbajtur ato lidhje.
Mbani të rriturit e tjerë të rëndësishëm në jetën e fëmijëve tuaj (mësuesit, ofruesit e kujdesit për fëmijët, trajnerët) të informuar për atë që po ndodh, në mënyrë që ata të mund të vëzhgojnë për çdo shenjë paralajmëruese që fëmija juaj ka probleme me përballimin e divorcit. 
Ndani informacione të rëndësishme mjekësore dhe shkollore me prindin tjetër. Mundohuni të merrni pjesë në takime së bashku në mënyrë që të jeni të informuar të dy”, ka thënë ajo.
Si mund të minimizohen pasojat negative të divorcit te fëmijët?
“Bashkëpunimi bazë prindëror mund të ndihmojë në minimizimin e stresit tek fëmijët tuaj. Vëzhgimi i prindërve duke u grindur mund të jetë traumatizues për fëmijët gjatë një martese dhe gjatë një divorci. Ndërsa nuk mund të zhbëni asnjë argument që fëmijët tuaj kanë qenë dëshmitar më parë, mund të bini dakord që t’i mbani private bisedat dhe mosmarrëveshjet tuaja personale gjatë divorcit. Nëse i mbani gjërat të lehta dhe pozitive, kjo mund të ndihmojë  që fëmijët të mos mendojnë se i kanë shkaktuar ato mosmarrëveshje”.
Shmangni të folurit negativisht për prindin tjetër
“Çështja më e zakonshme që shohim në rastet të divorcit është një prind që flet negativisht për prindin tjetër. Fëmijët në thelb e dinë se janë një pjesë e nënës së tyre dhe një pjesë e babait të tyre. Kur një prind flet keq për prindin tjetër, fëmijët priren ta përvetësojnë këtë dhe mund të mendojnë se portretizojnë të njëjtat karakteristika si “prindi i keq”, gjë që mund të shkaktojë dyshim për veten ose ankth tek fëmija. Në disa marrëdhënie, është e pamundur të eliminohet konflikti prindëror, por hulumtimet tregojnë se të kesh një prind që flet pozitivisht për prindin tjetër, balancon negativitetin që fëmija dëgjon nga prindi tjetër, duke reduktuar kështu ndjenjën e përgjithshme të konfliktit”, theksoi psikologia.
Mos e bëni fëmijën të zgjedhë një prind ose të mbajë anë
“Fëmijët nuk duhet të zgjedhin midis prindërve—qoftë duke folur se me cilin prind duhet të jetojnë, me cilin prind duhet të zgjedhin të kalojnë pushimet, apo edhe vendime të vogla—këto vendime dhe diskutime duhet të jenë midis prindërve, jo fëmijëve. Fëmijët duan t’i lumturojnë të dy prindërit dhe nëse ata i bëjnë fëmijët të zgjedhin midis prindërve vetëm do t’i shkaktojë fëmijës ankth në planin afatgjatë dhe do të ndikojë te ata në moshën e rritur. Jini të durueshëm me fëmijën tuaj dhe përpiquni të mos i merrni gjërat personalisht”.
Flisni ngadalë kur prezantoni një partner të ri
“Nevojat e prindit dhe nevojat e fëmijës rrallëherë janë të njëjta kur bëhet fjalë për prezantimin e një partneri të ri romantik, dhe është e rëndësishme që prindërit të mbajnë në plan të parë interesat e fëmijës së tyre. Sigurohuni që marrëdhënia e re të jetë serioze përpara se të prezantoni dikë me fëmijët tuaj. Fëmijët tuaj së fundmi kanë përjetuar divorcin e prindërve të tyre dhe nuk kanë nevojë të kalojnë një ndarje tjetër në një afat të shkurtër”./21Media