​Serwer shkruan për rrezikun nga ‘bota serbe’, tregon si t’i kundërvihen Kosova, Mali i Zi dhe Bosnja

Njohësi i zhvillimeve politike në Ballkanin Perëndimor, Daniel Serwer, në blogun peacefare.net ka publikuar një artikull të titulluar “Si t’i kundërvihemi botës serbe”, ku përmendet edhe Kosova për të cilën thotë se ka nevojë për serbët e saj.

Serwer shkruan se serbët në jug të lumit Ibër duket se kanë bërë paqe, “të paktën tani për tani”, me institucionet e dominuara nga shqiptarët.

“Në Kosovë, popullsia serbe është pakica më e madhe, përbën më së shumti 6% të popullsisë. Kushtetuta e Kosovës i siguron pakicës serbe mbrojtje të gjerë dhe marrëveshje për ndarjen e pushtetit. Por shumica e serbëve të Kosovës mbeten të ndarë nga shumica e shqiptarëve. Gjuhët e tyre (ndryshe nga gjuhët dominuese në Bosnjë dhe Mal të Zi) janë të papajtueshme. Serbët në jug të lumit Ibër jetojnë kryesisht në enklava me shumicë serbe. Por ata duket se kanë bërë paqe, të paktën tani për tani, me institucionet e dominuara nga shqiptarët në Prishtinë. Ashtu si komunat me shumicë shqiptare, ato me shumicë serbe kanë kompetenca të gjera mbi qeverisjen lokale.”

Ai thotë se serbët në katër komunat veriore janë më pak të integruara sesa serbët në jug të Ibrit, derisa shton se Beogradi është siguruar që serbët të refuzojnë ta pranojnë autoritetin e Kosovës.

Shkrimi i plotë:

Si t’i kundërvihemi botës serbe?

Javën e kaluar thashë se Evropa nuk do të jetë e plotë dhe e lirë kurdo së shpejti. Serbia ka zgjedhur të jetë në anën lindore të një linje që do të tërhiqet përmes Ballkanit. Pyetja është se si t’i mbajmë vendet e tjera të Ballkanit në anën perëndimore të vijës.

Kjo është pjesërisht një çështje se çfarë duhet të bëjnë ata me popullsinë etnike serbe brenda kufijve të tyre. Serbia po ndjek një strategji të “botës serbe” që synon të fitojë sa më shumë ndikim mbi fqinjët që të jetë e mundur. Beogradi po pozicionohet gjithashtu në mënyrë që të mund të kërkojë shkëputjen e serbëve fqinjë nëse kushtet gjeopolitike në rajon dhe në pjesën tjetër të botës do ta lejojnë atë.

Bosnja në vëmendje

Kjo e vendos Bosnjën dhe Hercegovinën në një pikë të vështirë. Dyzet e nëntë për qind e territorit të saj i përbën “Republika Sprska” (RS). Serbët përbëjnë ndoshta 37% të popullsisë së Bosnjës, shumica e tyre në RS. Shumë nga udhëheqësit e tyre politikë që nga lufta e viteve 1992-1995 kanë premtuar se do të ndahen, de facto ose de jure, nga 51% e territorit tjetër. Milorad Dodik, i cili aktualisht mban presidencën e RS, ka dominuar politikën e njësisë për më shumë se 15 vjet. Ai e ka prerë RS-në në feta brenda një centimetri pavarësie. Ai gjithashtu ka vjedhur shumë nga të ardhurat e saj dhe ka kërkuar të bashkëpunojë me Beogradin për ta bërë realitet “botën serbe”.

Dodik bashkëpunon gjithashtu me kroatët boshnjakë nacionalistë etnikë, në veçanti Dragan Çoviq, në ndërmarrjet e tij politike antikushtetuese dhe ekonomike të korruptuara. Udhëheqja politike kroate e Bosnjës kërkon t’i bëjë jehonë RS. Ajo do një “Entitet të Tretë” që do t’u siguronte kroatëve çfarëdo ndarjeje de facto ose de jure që arrin RS. Kjo do të ndante “Federatën” Boshnjako-Kroate, e cila zë 51% të territorit të Bosnje dhe Hercegovinës. Kjo do të linte gjithashtu një entitet mysliman që do të krijonte probleme serioze për fqinjët e tij, Evropën dhe SHBA-në.

Rreziku është i qartë: nëse Dodik ose Çoviq ndahen, shteti boshnjak do të copëtohej në tre. Paqëndrueshmëria dhe lufta e mundshme do të vendosin linjat mes tyre. Ndihmës Sekretari i Departamentit të Shtetit për Evropën, Jim O’Brien, e ka bërë të qartë se SHBA-të kundërshtojnë këto ambicie të shkëputjes. Ai shpreson se paratë e fundit të Bashkimit Evropian do ta parandalojnë atë dhe do të promovojnë reforma kuptimplote. Por ka një histori të gjatë të nacionalistëve etnikë në Ballkan që futin paratë në xhep dhe bëjnë të kundërtën e asaj që do të dëshironte BE-ja. Do të duhet të presim dhe të shohim nëse zbatimi i ardhshëm mund të përputhet me qartësinë dhe forcën e O’Brien për çështjen kryesore. Bosnja duhet të mbetet një shtet i vetëm, multietnik, demokratik.

Mali i Zi tashmë është në gojën e Serbisë

Afro 30% e popullsisë së Malit të Zi e konsideron veten si serbe. Beogradi ka kaluar me sukses zgjedhjet e fundit atje në formimin e qeverive kombëtare pro-serbe. Kjo ka ndodhur pavarësisht hyrjes së vendit në NATO në vitin 2017. Truku ishte përdorimi i politikanëve pro-BE kundër një partie politike dhe politikani dominues, ish-presidenti Gjukanoviç, i cili kishte qeverisur për shumë dekada, me mbështetjen e aleatëve të pakicave etnike. Kisha Ortodokse Serbe dhe agjencitë ruse të sigurisë u ngritën për të ndihmuar. Ata kanë korrur shpërblime të bukura, pronën e mëparshme kishtare dhe ndikimin e dytë.

Ndonëse shumë i kritikuar për korrupsionin e supozuar, presidenti Gjukanoviç kryesoi me dinjitet ndryshimin në pushtet. Pasardhësit e tij nuk i kanë vërtetuar akuzat e tyre për korrupsion kundër tij. Mbetet për t’u parë nëse koalicioni më liberal demokratik që ai formoi mund të ringjallet dhe të rimarrë pushtetin. Kredencialet e saj pro-BE ishin më të forta se ata që tani po marrin pjesë në një koalicion që përfshin politikanë në mënyrë eksplicite pro-serbe dhe pro-rusë, të cilët me gjasë pretendojnë se janë gjithashtu pro-BE. Dështimi i tyre për të ofruar ato që Jim O’Brien i quan “përfitimet për qytetarët” mund të çojë në një tjetër alternim në pushtet.

Kosova ka nevojë për serbët e saj

Në Kosovë, popullsia serbe është pakica më e madhe, por përbën më së shumti 6% të popullsisë. Kushtetuta e Kosovës i siguron pakicës serbe mbrojtje të gjerë dhe marrëveshje për ndarjen e pushtetit. Por shumica e serbëve të Kosovës mbeten të ndarë nga shumica e shqiptarëve. Gjuhët e tyre (ndryshe nga gjuhët dominuese në Bosnjë dhe Mal të Zi) janë të papajtueshme. Serbët në jug të lumit Ibër jetojnë kryesisht në enklava me shumicë serbe. Por ata duket se kanë bërë paqe, të paktën tani për tani, me institucionet e dominuara nga shqiptarët në Prishtinë. Ashtu si komunat me shumicë shqiptare, ato me shumicë serbe kanë kompetenca të gjera mbi qeverisjen lokale.

Katër komunat veriore me shumicë serbe të afërta me Serbinë janë shumë më pak të integruara sesa ato në jug të Ibrit. Duke përdorur levat e tij ushtarake, ekonomike dhe politike, duke përfshirë frikësimin nga shërbimet sekrete dhe partnerët e tyre të krimit të organizuar, Beogradi ka siguruar me sukses që ata të refuzojnë të pranojnë autoritetin e Prishtinës. Serbët e veriut kanë bojkotuar zgjedhjet komunale dhe janë tërhequr nga institucionet e Kosovës.

Serbia dëshiron që komunat me shumicë serbe të formojnë një Asociacion. Kjo do t’u mundësonte atyre të qeverisin bashkërisht dhe veçmas nga Prishtina, si në RS. Në mjedisin e duhur gjeopolitik, Asociacioni mund të veprojë edhe si mjet për ndarjen e katër komunave veriore nga një shtet që Beogradi ende nuk e njeh. Do ishte një asociacion i ngjashëm i autoriteteve provinciale që çoi në formimin e RS-së përpara përpjekjes për shkëputjen e saj në 1992 nga Bosnja.

Çfarë duhet bërë me Kosovën?

Në kundërshtim të kësaj kërkohet një manovër e vështirë nga Prishtina. Ajo duhet t’i bindë serbët e veriut se ata do të jenë më mirë si qytetarë të Kosovës (edhe nëse e mbajnë edhe shtetësinë serbe). Disa po lëvizin në atë drejtim, siç sugjerohet nga gatishmëria e tyre e shtuar për të marrë targa, letërnjoftime, dhe pasaporta të Kosovës. Por shumë nga serbët në veri kanë qenë ndër kundërshtarët më luftarak dhe ndonjëherë të dhunshëm të Prishtinës. Beogradi ia ka dalë që ta bëjë kontaktin me serbët e veriut shumë më të vështirë sesa komunikimin me serbët në komunat që nuk janë ngjitur me Serbinë.

Kryeministri Kurti ka një qellim që flet më shumë në gjuhën serbe të rrjedhshme. Të gjitha autoritetet e Prishtinës duhet të jenë më të kujdesshme se sa kanë qenë në të kaluarën për të shfaqur flamurin etnikisht neutral të vendit, në vend të flamurit etnik shqiptar (gjithashtu flamurin e Shqipërisë) që shumë prej tyre preferojnë. Zbatimi i shumë marrëveshjeve për ndarjen e pushtetit në kushtetutë nuk është i lehtë, por ende i nevojshëm. Kështu është edhe mbështetja financiare për komunitetet serbe dhe zbatimi i vendimit të Gjykatës Kushtetuese për manastirin e Deçanit, të cilin Prishtina e ka refuzuar deri më tani.